DOKUMENTI I PARE SHQIP,????

Kështu shkruante midis të tjerash Ardian Klosi për gazetën Shekulli: "...mediat shqiptare në Shqipëri, Kosovë e diasporë kanë shpallur një sensacion: gjetjen e një dorëshkrimi të moçëm në gjuhën shqipe nga dr. Musa Ahmeti në Arkivin Sekret të Vatikanit. Dorëshkrimi thuhet se është i vitit 1210, është shkruar në pergamen në 208 fletë, i tëri në gjuhën shqipe, në dialekt të veriut nga njëfarë Theodor Shkodrani.

Zbuluesi, doktor Ahmeti, që i ka filluar kërkimet e tij më 1995, ka rënë në gjurmë të tij në vitin 1998. Gjatë gjithë kësaj kohe gjer më sot ai nuk ka folur dhe komunikuar me askënd, por është marrë me transkriptimin e veprës, derisa tani, si e ka përfunduar këtë punë tepër të vështirë, sikurse thotë, iu drejtua mediave, duke dhënë intervista të shumta mbi zbulimin e tij.
...Drejtori i Muzeut Kombëtar ... i entuziazmuar flet për lashtësinë e gjuhës së shkruar shqipe, e cila pas këtij zbulimi "del e shkruar edhe para Luterit ose Dantes".
Na ra në sy menjëherë, që në asnjërin nga organet dhe shpalljet e përmendura nuk botohet asnjë faksimile e veprës së Theodor Shkodranit. Në vend të saj riprodhohen faksimile veprash të tjera, bie fjala nga një dorëshkrim në pergamen i vitit 1274, ku thuhet se përmbahen dy vula zotërinjsh shqiptarë, Ëngjëllorëve dhe Dukagjinëve, ose nga një dokument i Arkivit të Dubrovnikut, i vitit 1284, ku përmendet për herë të parë gjuha shqipe ...

Është për t''''u habitur që asnjë redaktor a botues i këtyre revistave nuk ka kërkuar fotokopje të një flete të origjinalit, për të pasur qoftë dhe një grimcë dëshmie. As drejtori i Muzeut Kombëtar, i pyetur, nuk ishte në gjendje të paraqiste ndonjë faksimile të origjinalit.

Ndërkohë që dr. Ahmeti po lahet në dushet e lavdisë mediatike, neve, pas gëzimit të parë për këtë lajm të jashtëzakonshëm, filluan të na lindin disa dyshime për vërtetësinë e zbulimit. Çfarë e pengon doktorin që të botojë një fragment nga zbulimi i vet?
Tani ai është krejt i tiji si zbulim, pra askush nuk mund t''''ia marrë më meritën, që ka dhënë këtë ndihmesë të pashoqe për historinë e gjuhës shqipe dhe të vetë Shqipërisë. Ky është argumenti i parë, i natyrës publike. E po kësaj natyre, ose më saktë e natyrës morale-publike, është edhe pyetja tjetër që na erdhi ndër mend shpejt dhe që po ashtu na i shton dyshimet: dr. Ahmeti nuk është emër i njohur filologu; deri tani nuk i kemi lexuar asnjë botim. Ai patjetër ka pasur vështirësi të mëdha, siç e pohon edhe vetë, për të deshifruar veprën e rrallë që i ka rënë në dorë. Përpara një gjetjeje të tillë është gati një detyrim moral, që t''''i drejtohesh një filologu të mësuar me tekste të vjetra të shqipes, për arsye se bëhet fjalë për një vepër që i përket në fund të fundit kulturës së krejt një kombi dhe ndihmon tej mase për shumë pikëpyetje që dalin nga historia e njohur e gjuhës dhe popullit shqiptar. Mirëpo doktor Ahmeti nuk i është drejtuar bie fjala, as Wilfried Fiedlerit në Berlin, as Bardhyl Demirajt në Mynih, as Eric Hampit ose Victor Friedmanit në Çikago, as Ardian Klosit në Tiranë, as Francesco Altimarit në Kozencë, as Italo Fortinos në Napoli; secili prej këtyre e të tjerë do ta kishin kthyer punën disavjeçare të dr. Ahmetit në punë disamujore, dhe pa ia hequr aspak meritën e zbulimit të parë.
Të vimë tani tek argumentat filologjike që na i rëndojnë edhe më shumë dyshimet për vërtetësinë e zbulimit. Citojmë gjetësin: "I gjithë dorëshkrimi është i shkruar me grafema latine; përveç që për tre grafema të shqipes janë përdorur grafemat greke (për shkronjat: "dh", "th" dhe "y"), i tëri në gjuhën shqipe, në dialektin e veriut, që si i tillë paraqet mjaft vështirësi për t''''u lexuar".
a. Nëse ky dorëshkrim është në dialektin e veriut kjo nuk përbën vështirësi, por lehtësi në të lexuar. Shumica e autorëve tanë të vjetër, të shekujve 16.-17. kanë shkruar në dialekte veriore të gegënishtes (Buzuku, Budi, Bardhi, Bogdani) dhe kjo traditë thuajse e vijueshme shkrimi e lehtëson mjaft leximin e çdo teksti të atyre kohëve në gegënishte. Kush lexon Buzukun, di t''''i lexojë menjëherë edhe të tjerët, aq më shumë që për këto ndihmojnë monografi të hollësishme si ato të Eqrem Çabej, Namik Ressulit etj.
b. Gjetësi përmend tri grafema greke për dh, th dhe y, përveç atyre latine. Mirëpo për "ypsilon", edhe greqishtja edhe latinishtja mesjetare kanë po një grafemë, që është njësoj si karakter i vogël në të dyja gjuhët, siç e përdor edhe Buzuku. Ndërsa për dh-në, në qoftë se ka qenë grafema greke, përse përdor dr. Ahmeti në fjalinë e vetme që ka dëftyer deri tani (Mee ndihemmen xxe dessirnnee e phortee t''''Lummnumittee ?OT - e mbaronjj n''''vitee MCCX - ditnee e ix-t''''Marxxittee.: Theoodor Scodraanitee) grafemën e Buzukut, që nuk është aspak greke?
c. Në këtë fjali dalin edhe një numër pikëpyetjesh, të cilat nuk i përgjigjen njohjes së deritashme të filologjisë në lëmin e teksteve të vjetra të gjuhës shqipe. Së pari, në asnjë autor të vjetër nuk gjejmë për fonemën f grafemën ph, siç na e jep dr. Ahmeti te fjala phorte. Madje edhe italishtja, nga vjen kjo fjalë në gjuhën shqipe, e shkruan me f. Ç''''arsye kishte Theodor Shkodrani të shkruante phortee? Vazhdojmë: në asnjë nga autorët e vjetër nuk shkruhet nihemen, por ndihmën. Në atë kohë grupet nd, ng, mb në gegënishte ende nuk ishin asimiluar në n ose m, një zhvillim që është i mëvonshëm (shih edhe shpjegimet etimologjike të Çabejt për fjalën ndihmë). Pra, kur ky grup as te Buzuku, Budi, madje as te Bogdani, që shkruante gjuhën e Shkodrës, nuk ishin asimiluar ende, si shpjegohet që ishte asimiluar te Th. Shkodrani tre shekuj më parë? Por jo vetëm kaq:
Derisa autori në fjalë shkruan nihëmë për ndihmë, ai duhej të shkruante edhe maroj për mbaronj. Këtë nuk e bën, është si të thuash këtu më logjik.Vijojmë më tej: Zanoret dyfishe, siç jepen në fjalinë e përmendur të dr. Ahmetit, nuk kanë kuptim, sepse asnjëra nuk është në pozicion të gjatë. Në tërësi mund të thuhet se të gjitha fjalët janë të çuditshme, asnjëra prej tyre dhe asnjë grafemë nuk është ashtu siç mund të pritej. Kështu, përse shkruan autori për fonemën sh "ss" dhe për fonemën s "xx"? Te autorët e vjetër për sh, kemi "sc", çka është e natyrshme, pasi është modeli latin-italian, që do duhej ta kishte marrë, sikurse ta do mendja, edhe Theodor Shkodrani.

Përveç argumentave publike-morale dhe atyre filologjike që rrjeshtuam, gjetja e doktor Ahmetit ngre edhe një numër pikëpyetjesh të natyrës historike-kulturore. Në atë periudhë Shkodra, atdheu i Theodorit në fjalë, ka qenë zonë e ndikimit ortodoks, të paktën me aq pak sa njihet nga dokumenta historikë, duke bërë pjesë në temën e Dyrrahiumit, deri në vdekjen e perandorit Manuel Komnenos (1143 - 1180), e duke rënë pas tij në duart e zhupanit të madh Stefan Nemanja, që e bashkoi me mbretërinë serbe. Pa u bërë zotërim i Venedikut, çka do të ndodhte në fund të shekullit 14., Shkodra nuk na jep asnjëlloj dokumenti a përmendjeje të hollësishme. Shkurt fjala, vepra e Theodorit ngjan me një ishull aq të izoluar dhe është kaq e pashoqe, sa dhe krahasimi me një kometë që feks papritur në qiellin e errët të dokumentacionit për Mesjetën shqiptare do të ishte me vend.

Shtrohet edhe një tjetër pyetje e fundit: doktor Ahmeti na thotë se vepra e Shkodranit ndahet në tri pjesë që flasin përkatësisht për teologjinë, për filozofinë dhe për historinë e qyteteve shqiptare. Edhe po ta pranojmë pjesën e tretë, ç''''kuptim ka që një autor të shkruajë një vepër teologjike-filozofike në gjuhën shqipe, kur dihet se lingua franca për traktate të asaj kohe mbi këto fusha ishte thuajse vetëm latinishtja?
Sikurse shihet nga gjithë sa parashtruam, në lajmin e bujshëm që ka marrë dhenë e botës mediatike shqiptare, ka dy mundësi: ose kemi të bëjmë me një bllof të madh dhe punën e një sharlatani filologjik, që ka arritur të gënjejë njëri pas tjetrin një numër redaktorësh, botuesish dhe persona(litete)sh të jetës shqiptare (të tilla bllofe ka pasur edhe më parë në jetën tonë kulturore, po kujtoj këtu librin e Zaharia Manjanit për "Fundin e misterit etrusk", librin "Enigma" që ka dalë para pak kohësh dhe të tjerë), ose kemi vërtet një zbulim të madh, por që ka rënë në duar të gabuara, pasi ajo më e pakta që mund të themi për autorin e zbulimit është se e paraqit kaq keq gjetjen e tij, sa ta bëjë krejt të pabesueshme.
E fundit që bie në sy rreth kësaj ngjarjeje është heshtja e plotë e botës akademike shqiptare; e kam fjalën në radhë të parë për filologët dhe historianët që duhej të ishin prononcuar pa vonesë për t''''ia shpërndarë mjegullën kësaj pune. A ka lënë vërtetë një vakuum kaq të madh i ndrituri profesor Çabej, saqë askujt të mos i dëgjohet më zëri për punë të shqipes së vjetër?
Autori i këtyre radhëve, duke u marrë fort shpesh me dorëshkrime të vjetra të shqipes, bën pjesë ndër ata që do të gëzoheshin më shumë nga të gjithë, sikur ky Theodor Shkodrani të kishte shkruar vërtet shqip në vitin 1210. Megjithatë, edhe në daltë kjo e vërtetë, asgjë nuk ia lëviz bindjen se mundimi i tij i lëvdueshëm në errësirën mesjetare të shekullit të 13. do kish pasë merituar duar më të fisme shqiptare për t''''ia nxjerrë në dritë sot, në shekullin e 21."